6 december 2020
De moderne vorm van het sinterklaasfeest komt waarschijnlijk voort uit het prentenboekje ‘Sint Nikolaas en zijn knecht’ (1850) van de Nederlandse auteur Jan Schenkman, maar het feest heeft een veel oudere oorsprong en brengt ons tot in de middeleeuwen.
De figuur van Zwarte Piet is wel te herleiden tot 1850. Het beeld van ‘Zwarte’ Piet ontwikkelde zich verder tot de onderdanige page die we vandaag kennen. Hierbij hoorde ook de typische outfit van de Moorse slaven uit die tijd; de pofbroek, de oorringen, … Het beeld van Piet werd zo steeds karikaturaler. Dit is trouwens het bewijs dat de manier waarop , ‘Zwarte’ Piet voorgesteld werd steeds veranderlijk was en een weerspiegeling van de tijdsgeest. Ook de traditie van het sinterklaasfeest in het algemeen was, doorheen honderden jaren, aan grote veranderingen onderhevig. Tijdens de Reformatie werd het feest onder protestants bewind zelfs niet meer openlijk gevierd.
Sommigen gaan echter uit van een traditie die reeds eeuwen onveranderlijk is en kunnen misschien volharden in de boosheid. Dan gaan ze er van uit dat deze knecht nu eenmaal toevallig zwart is en arbitrair de onderdanige positie is toegewezen, maar weet dat dit naïef is.
Het sinterklaasfeest was dus steeds een kind van haar tijd, een product van het maatschappelijke leven op dat moment. Ook nu moet het sinterklaasfeest dus aangepast zijn aan onze samenleving.
De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik zelf steeds genoten heb van het sinterklaasfeest. Ik weet nog hoe ik als kind reeds enkele weken op voorhand mijn tekeningen klaar had. Wanneer ik op pakjesavond mijn schoen zette, zong ik luidop een liedje voor de Sint en zijn Pieten en de volgende ochtend was ik nog zo verrast dat de grond bezaaid was met pepernoten. Dit is een heerlijke traditie en ik hoop uit de grond van mijn hart dat nog vele kinderen in de toekomst verder plezier kunnen hebben bij de gedachte dat het paard binnenkort over de daken zal lopen en dat geschenkjes door de schoorsteen naar beneden zullen dwarrelen.
Toch schort er iets aan de manier waarop we het sinterklaasfeest nu nog beleven.
De karikaturale beelden van ‘Zwarte’ Piet creëren bepaalde associaties. En laten het nu net deze associaties zijn waar we in onze maatschappij, allemaal samen, zo hard tegen vechten. Het bewust of onbewust de ogen sluiten voor problemen waar mensen mee te maken krijgen, puur op basis van hun huidskleur, dat is sluimerend doch structureel racisme. De afbeelding van ‘Zwarte’ Piet zoals wij hem kennen werkt dit racisme alleen maar in de hand. En we moeten dit durven erkennen. Want net dat is privilege. Wij hebben de mogelijkheid om weg te kijken. En net dat is in feite het probleem, want wat sommigen ervaren als een pijnlijke confrontatie, treft ons niet.
Enkele maanden geleden was er nog de ‘Black Lives Matter’-beweging’ waarbij het spijtig duidelijk werd dat structureel racisme nog steeds in onze cultuur en in onze samenleving ingebakken zit. Voor de eerste keer in tijden hebben we het verleden in de ogen durven kijken. Op verschillende pleinen en in verschillende parken zijn beelden van Leopold II dan ook weg gehaald.
Het zijn de eerste schuchtere, maar noodzakelijke, stappen naar een inclusieve samenleving, waarbij iedereen die onderdeel is van deze samenleving zich ook deel voelt van deze samenleving.
Evolueren, ons aanpassen, veranderen en vernieuwen, we doen het al eeuwen. Het is de motor van ons bestaan. Alleen zo kunnen we groeien. Het is dus helemaal niet erg om collectief tot een inzicht te komen en onze koers alsnog te wijzigen. Als individu verandert u ook voortdurend, toch? U krijgt nieuwe inzichten, gaat in debat en toont begrip. Met deze ingrediënten kan ook het feest van Sint en Piet volgens mij nog steeds beleefd worden en dit op een manier waarbij iedereen zich prettig voelt.
De legende van de man met de lange witte baard veranderde doorheen de tijd. Van een heilige ging hij naar een boeman en van daaruit naar de kindervriend die hij vandaag is. Het grote verhaal blijft, maar binnen dit kader zijn er steeds aanpassingen geweest. Ook nu dringt er zich eentje op.
Een paarse Piet? Een gouden Piet? Of wat dacht je van een groene Piet, eentje die misselijk werd op zee? Deze traditie is zo mooi, laat het dan ook een feest zijn voor iedereen!
Thaïs De Boever is lid van Jong VLD Gent. Zij schreef dit stuk in eigen naam.
Ondertekend door:
Tristan Boedts
Frederik Goossens
Louka Van Hyfte
Tibo Loontiens